Akademik Veri Yönetim Sistemi
10. Uluslararası Atatürk Kongresi, Ankara, Türkiye, 8 - 09 Kasım 2023, cilt.2, sa.597, ss.1591-1610
Türk Boğazlarından geçiş rejimiyle ilgili tarihsel süreçte birçok siyasi ve hukuki süreç yaşanmıştır. Büyük devletlerin Boğazlara yönelik istekleri her zaman varlığını hissettirmiştir. Osmanlı Devleti’nin İstanbul’un fethi sonrasında Boğazlara yönelik hâkimiyeti 19. yüzyılın başlarına değin devam etmiştir. İkili ve çok taraflı antlaşmalarla Boğazlardaki Türk hâkimiyeti devam ettirilmeye çalışılmış ancak Mondros Antlaşması’nın imzalanmasıyla birlikte Boğazlar işgale uğramıştır. 1923 Lozan Sulh Muahedenamesi’ne ilaveten imza edilen Lozan Boğazlar Sözleşmesi’yle Boğazlara geçiş serbestliği ve Boğazlar Komisyonu getirilmiştir. 1930 sonrasında dünyada gelişen yayılmacı politikalar neticesinde Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin Türk Boğazlarının güvenliğini tehditten korumadığı endişesi ortaya çıkmıştır. Çünkü I. Dünya Savaşı ardından galip devletlerin yenilen taraftaki devletlere imzalattıkları anlaşmalar neticesinde güven problemi yaşanan birçok durum meydana gelmiştir. Bu durumdan etkilenen Türkiye de bu endişelerini 23 Mayıs 1933 tarihinde Londra’daki silahsızlanma konferansında dile getirmiştir. Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’nde dile getirdiği güvenlik endişesi ve çabaları neticesinde 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalanmış ve Türkiye’nin egemenlik haklarına zarar veren ve güvenlik endişesi yaratan kısıtlamalardan kurtulmuştur. Bu çalışmada Lozan Boğazlar Sözleşmesi’yle birlikte Atatürk Dönemi dış politikasında meydana gelen egemenlik haklarından mahrumiyetin ve güvenlik endişesinin yarattığı sürecin anlatılması amaçlanmıştır.