1982 Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti’nin demokratikleşme ve insan hakları bağlamında geçmişten günümüze en çok tartışılan hukuki metinlerinden biridir. Bu anayasa, birey- lerin hak ve özgürlüklerini korumak bir yana, daha çok devleti önceleyen, otoriteyi güç- lendiren ve hakları sınırlayan bir yapı sunmuştur. İnsan haklarının evrensel normlarına uyum sağlayamayan düzenlemeler, “hürriyet-otorite” dengesini devlet lehine bozmuştur. Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nin 1982 Anayasası’nı insan hakları perspektifinden ele alarak anayasanın bireysel özgürlükler ve demokratikleşme üzerindeki etkilerini analiz etmek amacıyla yapılmıştır. Çalışma, anayasanın devleti önceleyen yapısı nedeniyle in- san hakları alanında yarattığı eksikliklerin ortaya konulmasını ve bu eksikliklere yönelik çözüm önerileri geliştirilmesini hedeflemektedir. Ana bulgular, 1982 Anayasası’nın otoriteyi önceleyerek bireylerin temel hak ve özgür- lüklerini ikinci plana attığını, devletin bekası adına hakların geniş sınırlamalara tabi tu- tulduğunu ve bu durumun insan hakları kültürünün kurumsallaşmasını engellediğini gös- termektedir. Ayrıca, anayasanın sonradan yapılan değişikliklerle özgürlükçü bir yapıya kısmen yaklaşsa da bu değişimlerin yeterli olmadığı vurgulanmıştır. Bu bulgular, insan hakları ve demokrasi açısından anayasal düzenin günümüz ihtiyaçlarını karşılayamadı- ğını göstermektedir.
The 1982 Constitution is one of the most discussed legal texts of the Republic of Turkey from past to present in the context of democratization and human rights. This constitution, far from protecting the rights and freedoms of individuals, presented a structure that prioritizes the state, strengthens authority and limits rights. Regulations that fail to comply with the universal norms of human rights have upset the “freedom- authority” balance in favor of the state. This study was conducted to examine the 1982 Constitution of the Republic of Turkey from a human rights perspective and analyze whether the constitution is based on individual freedoms and democratization. The study aims to reveal the deficiencies in the field of human rights due to its structure prioritizing the status of the constitution and to develop solutions for these deficiencies. The main findings show that the 1982 Constitution prioritized authority and relegated fundamental rights and freedoms to the background; rights were subject to extensive restrictions in the name of politics, and this prevented the institutionalization of human rights culture. It was also emphasized that, as the constitution approached a libertarian structure with subsequent amendments, these changes were not sufficient. These findings, in terms of human rights and democracy show that the constitutional order cannot meet today’s needs.
