Şili’de demokratik anayasa yapım süreci, beklenmedik bir biçimde başarısız olmuştur. Teorik bakımdan post-egemen anayasa yapımına dair temel prensiplere bağlı kalınmasına rağmen, istenen netice alınamamıştır. Başarısızlığın sebeplerinin incelemesi ile bazı dersler çıkarmak mümkündür. . Kanaatimizce Şili sürecinin başarısız olmasına neden dört temel faktör vardır: 1) Anayasa Konvansiyonunun kompozisyonu ve çalışma usulüne ilişkin tasarım hatalıdır. 2) Süreçte, yeni anayasa yapımına ilişkin güçlü bir kurumsal direnç ortaya çıkmıştır. 3) Hem Bolivaryan yaklaşımdan hem de Pinochet anayasal düzeninden kaçınmaya çalışmak anayasa yapımını zorlaştırmıştır. 4) Dönüşümcü anayasacılık yaklaşımı süreç içinde ütopik bir hale gelmiştir. Tüm bu sebeplerin incelenmesi ile sürece ilişkin bazı dersleri çıkarmak mümkün olmuştur: 1) Bir ülkedeki siyasi partilerin, sürece yeterli ve aktif katılımı yeni anayasa yapımı için hayatidir. 2) Sürecin genel anlamda tasarımı, sürecin başarısında en önemli paya sahip olan husustur. 3) Sürece dair kurumsal direncin oluşmaması veya en aza indirilmesi konusunda azami dikkat gösterilmelidir. 4) Anayasa yazımından önce, anayasanın esasına dair mutabakat olmalıdır. Hak ve özgürlükler, bunların uygulanmasına dair mekanizmalar gözetilerek düzenlenmelidir. 5) Daha önce başarısız olan süreçler var ise buralardaki hatalar tespit edilmelidir. 6) Demokratik anayasa yapımı ve dönüşümcü anayasacılığın, siyasi menfaat temin etmek için araçsallaştırılmasından kaçınılmalıdır.
Chilean democratic constitution-making process failed unexpectedly, regardless of complying with the tenets of post- sovereign constitution-making. Analysing the causes of the failure lead us to conclude that there are four factors generating the failure: 1) The composition of Constitutional Convention and its regulations was ill-designed. 2) In the process, a heavy institutional resistance to the process appeared. 3) The aversion of both Bolivarian approach and Pinochet‘s constitutional order hampered the process. 4) In the process, transformative approach became utopic. With all the reasons, it is possible to take lessons from the process: 1) The sufficient and active participation of political parties is vital for a constitution- making. 2) The design of the process in general is salient for the success of the process. 3) There should be maximum effort to evade the institutional resistance and/or reduce it to the least possible level. 4) Before writing-stage, reaching the consensus on how to write the new constitution is necessary. Regulations of the rights and freedoms should take into account of their execution mechanisms. 5) If there is a failed process in the past, it should be analysed. 6) The democratic constitution-making and transformative constitutionalism should not be utilized for political benefits.
