BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA OSMANLI DEVLETİ’NİN CİHAD İLAN ETMESİNİN DOĞU TÜRKİSTAN’DAKİ YANKILARI


Creative Commons License

AYDIN Y.

ATATÜRK YOLU DERGİSİ, cilt.0, sa.68, ss.127-154, 2021 (Hakemli Dergi) identifier

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 0 Sayı: 68
  • Basım Tarihi: 2021
  • Doi Numarası: 10.46955/ankuayd.943685
  • Dergi Adı: ATATÜRK YOLU DERGİSİ
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM)
  • Sayfa Sayıları: ss.127-154
  • Polis Akademisi Adresli: Evet

Özet

Kasım 1914’te ilan edilen Cihad-ı Ekber’in ardından, Türk ve Alman ajanları, Çin’in Doğu Türkistan muhtar bölgesinde bir takım cihat faaliyetlerini tahrik ettilerse de Çin’in aldığı tedbirlerle önemli bir merhale kaydedilemedi. Çin Müslümanları [Dunganlar/Döngenler] cihadın ilanından habersizken Doğu Türkistan Müslümanları arasında münferit birkaç vaka dışında cihat faaliyetleri olmadı. Karışıklık çıkarmak maksadıyla Afganistan üzerinden Doğu Türkistan’a giren Alman ajanı Hentig, yakalanıp sınır dışı edildi. Çinli lider Sun Yat Sen’in İngiltere hükümetine yazdığı mektupta Çin Müslümanlarının Osmanlı Sultanına bağlılıklarının endişe verici olduğu hususu mübalağalı olup kaale alınmadı. Uygur Türkleri arasında görülen son derece zayıf cihat faaliyetleri rahatlıkla bastırıldı. Osmanlı hükümetinin gönderdiği ajanların cihat faaliyetleri münferit hadiselerden öteye gidemedi ve sınırdışı edildi. Bu araştırmada 1. Dünya Harbinde Osmanlı cihadının Çin’deki ve Doğu Türkistan’daki yansımaları incelenmiştir. Çalışmanın çerçevesi 1914-1918 yıllarına münhasır olup Fransız arşiv ve peryodiklerine ve Türk kaynaklarına başvurulmuştur.
Following the declaration of Jihad in November 1915, Turkish and German agents provoked a number of war activities in the East Turkistan local authority region of China. However, they could not make significant progress with the measures taken by China. The Chinese Muslims [called as Dungan] were unaware of the declaration of war, and there were no war activities among East Turkestan Muslims except for a few isolated cases. German agent Hentig, who entered East Turkistan via Afghanistan in order to cause confusion, was captured and deported. The letter written by the Chinese leader Sun Yat Sen to the British government stating that the Chinese Muslims' loyalty to the Ottoman Sultan was alarming, was considered as exaggeration and therefore disregarded. The extremely passive war activities among the Uyghur Turks were also easily suppressed. The war activities of the spies, sent by the Ottoman government, could not go beyond isolated incidents and they were expelled. In this paper, the reflections of the Ottoman war in the 1st World War in China and East Turkistan were examined. The framework of the study is exclusive to the years 1914-1918. Additionally, French archives and periodicals and Turkish sources have been used.