Akademik Veri Yönetim Sistemi
Türk Dünyası Araştırmaları, cilt.125, sa.246, ss.193-220, 2020 (Hakemli Dergi)
Cemil
[Topuzlu] Paşa, başarılı bir doktordur. Ama Gazi Ahmet Muhtar Paşa, onu,
başarılı bir doktor olduğu için değil; zevk sahibi bir kişiliğin İstanbul’a
faydası olur düşüncesiyle şehremini olarak görevlendirmiştir. Cemil Paşa’nın
birinci şehreminliği dönemi 21 Ağustos 1912 - 7 Kasım 1914 tarihleri
arasındadır. Cemil Paşa, görevde kaldığı süre içinde, İstanbul’un çehresini
değiştirmeye çalışmış ve bu konuda başarılı olmuştur. Yürürlüğe koyduğu
Zabıta-i Belediye Talimatnamesi ile İstanbul’u ve İstanbul’daki yaşamı
modernleştirmeye çalışmıştır. Talimatnamenin uygulanmasına iki grup itiraz
etmiştir: Uygulamadan rahatsız olan nakliyeci esnafı ve kapitülasyonlardan
faydalanan yabancılar. Cemil Paşa, İstanbul’un fiziki çehresi ile de ilgilenmiş
bir devlet adamıdır. İstanbul Şehremini Cemil Paşa, Sultanahmet Camii ile
Ayasofya Camii’nin arasındaki alanın meydan haline gelmesini, buradaki yangın
sonrasında, bu alana tekrar bina yapılmasına engel olarak sağlamıştır.
Günümüzde de mevcudiyetini koruyan Gülhane Parkı, Cemil Paşa’nın birinci
şehreminliği döneminde inşa olunmuştur. Mevcut park, Cemil Paşa’nın istediği
ölçülere, çeşitli nedenlerle ulaşamamıştır. İstanbul Şehremini Cemil Paşa,
İttihat ve Terakki Partisi ile şehir işleri konusunda anlaşamadığı için 17
Kasım 1914’te şehreminliği görevinden istifa edip Avrupa’ya gitmiştir. Birinci
Dünya Savaşı süresince, yaşamını Avrupa’da sürdürmüştür. İkinci defa 24 Nisan
1919’da şehremini olarak görevlendirilmiştir. İkinci şehreminliği dönemi,
birinci dönem kadar aktif geçmemiştir. Cemil Paşa, İstanbul Şehreminliği
görevinden 28 Şubat 1920’de istifa etmiştir. Cemil Paşa, İstanbul’un tek kişi
tarafından yönetilmesini savunduğu için her iki dönemde şehreminliği görevine
ek olarak İstanbul Valiliği görevini de yürütmüştür.